De Freedom of Information Coalition, FOIC, dient deze week opnieuw een klacht in bij het Hof van Justitie in Luxemburg. Kern van de zaak is de blokkade van Russische zenders binnen de gehele Europese Unie. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) heeft aangegeven deze zaak te steunen.
In mei diende FOIC voor het eerst een klacht in, maar dat had geen effect. De zenders, zoals Sputnik en Russia Today, zijn nog steeds geblokkeerd. In de tussentijd zijn zelfs meer zenders aan de lijst toegevoegd, tot ergernis van FOIC. Algemeen secretaris van de NVJ zegt over het blokkeren van Russische media het volgende “Europa verdient een betere bescherming tegen censuur. RT en aanverwante zenders verspreiden propaganda, maar censuur uitgevaardigd door EU-leiders is daarop geen juist antwoord”.
FOIC verdedigt haar standpunt door te stellen dat de Europese Unie te weinig rekening heeft gehouden met de informatievrijheid zoals omschreven in diverse mensenrechtenverdragen. De coalitie erkent dat de geblokkeerde zenders propaganda verspreiden maar is ondertussen ook van mening dat dit besluit onafhankelijk en zorgvuldiger getoetst had moeten worden. FOIC benadrukt dat zij geenszins de inhoud van de zenders verdedigen.
Maar in hoeverre is het censuur, zoals men beweert? De definitie van censuur is helder, aldus de Van Dale: “toezicht van een overheid of kerk op voor publicatie bestemde teksten, films, voorstellingen enz., met de mogelijkheid om die te verbieden of er delen uit te schrappen”. Echter dient goed gekeken te worden naar de aard van de censuur. Het blokkeren van de Russische staatsmedia gebeurde in de Europese Unie als gevolg van de sanctiemaatregelen, in dat licht is de actie van FOIC te begrijpen.
Echter verspreiden de Russische zenders veel desinformatie. Waar we in West-Europa veel nieuwsberichten kunnen relativeren, omdat ze soms te absurd voor woorden zijn, ligt dat in Oost-Europa anders. Daar kunnen de zenders, volgens de overheden, zelfs staatsgevaarlijk zijn. Dat zijn harde beweringen, maar niet ongefundeerd. Estland trok al veel eerder de uitzendlicentie van Sputnik in, nadat de zender consequent verkeerde informatie verspreidde. De redacteuren bewerkten zelfs audio-opnames van politici, waarna door de overheid besloten werd om Sputnik in ieder geval niet meer te woord te staan.
Daarnaast kunnen de zenders inspelen op het sentiment van de Russischtalige bevolking in de landen die bezet zijn geweest door de Sovjet-Unie. Russische staatsmedia hebben in 2007 een provocerende rol gespeeld in aanloop naar massale rellen in Tallinn en andere steden in Estland, nadat een Sovjetmonument werd verwijderd. De zender Russia Today zond jaren later beelden uit van een parade op Onafhankelijkheidsdag. Het commentaar onder de beelden was anders van aard, namelijk dat Estland een provocerende militaire parade had georganiseerd. Uiteraard haalden de traditionele Estse koren en dansgroepen de nieuwsuitzending niet.
Het blokkeren van dergelijke zenders dient dus veel meer dan enkel een uitvoering van een sanctiebesluit. Vrijheid van informatie is een groot goed, maar om de vrijheid en veiligheid van een land te waarborgen, zullen sommige moeilijke besluiten, zoals deze, genomen moeten worden. Overigens kunnen mensen die hoe dan ook deze media willen bekijken, toch wel aan de beelden komen, net als de Russen die graag de Europese media opzoeken om aan de propaganda te ontsnappen.
