Een standaardlettertype laat zich lastig bepalen. Verwoede pogingen in Nederland gedurende de vorige eeuw leverden meerdere variaties op. We maakten kennis met “Ovink” (van de straatnaamborden en kentekens) en “ANWB” (van de bewegwijzering). Een poging om het laatstgenoemde lettertype te vervangen door een variant ontworpen door typograaf Gerard Unger, verliep niet vlekkeloos. De eindstand is dat we “Ovink” enkel nog op kentekenplaten tegenkomen, ANWB tegenwoordig RWS heet, maar nog hetzelfde eruit ziet en de variant van Unger plots in de standaard voor straatnaamborden is terechtgekomen. Maar ondertussen is er nog een lettertype bezig aan een stille opmars in Nederland, namelijk Frutiger.
Het zal de meeste mensen weinig zeggen, maar Frutiger zien we tegenwoordig op behoorlijk veel plekken. Wie wel eens het vliegtuig pakt vanaf Schiphol, kan er niet omheen. Niet alleen de geel-zwarte bewegwijzering op de luchthaven is in dit lettertype uitgevoerd; ook het logo van de luchthaven maakt gebruik van deze letterfamilie. Hetzelfde geldt voor de huisstijl van de luchthaven.
Mocht je met de trein naar het vliegveld reizen, ook dan ontkom je niet aan Frutiger. Ook de Nederlandse Spoorwegen en ProRail maken gebruik van dit lettertype. Althans, officieel niet. Zowel de NS als ProRail gebruiken namelijk het lettertype NS Sans. Het is een variatie op Frutiger, waarbij de grote verschillen vooral in de letterafstand blijken te zitten. Afhankelijk van de regio waar je woont, kom je dit lettertype ook tegen bij het ov-bedrijf in de regio. Streekvervoerder Qbuzz introduceerde dit lettertype eind 2023 in hun huisstijl in de regio Dordrecht. Het was een kleine aanpassing, want het vorige lettertype was Univers; de voorloper van Frutiger. In december 2024 werd Frutiger ook geïntroduceerd in de regio Zuid-Holland-Noord en de complete provincie Fryslân. Het lettertype komt in die regio’s nu prominent terug in alle reizigerscommunicatie. Ook de teksten op de schermen in de bus, worden in Frutiger uitgevoerd.
Deze schermen zijn uitgevoerd volgens een vast stramien, waarvan de ontwikkeling in het najaar van 2019 begon. Het idee om de reisinformatie landelijk gelijk te trekken, is een nobel streven, maar behoeft een lange adem; maar dat is een ander verhaal. Besloten werd om op de reisinformatieschermen te kiezen voor het lettertype Frutiger. De positieve resultaten van Schiphol, maar ook de NS, waren doorslaggevend. In de uiteindelijke standaard werd het lettertype enkel geadviseerd. Hoewel vervoerders dus nog altijd de keuze hebben om iets anders te kiezen, zullen de meesten de meest veilige optie kiezen; Frutiger.
Niet alleen Qbuzz gebruikt nu Frutiger. Haltevertrekstaten van vervoerbedrijf Connexxion/Transdev worden al langer in dit lettertype uitgevoerd, hetzelfde geldt voor de haltevertrekstaten van HTM in Den Haag en bepaalde gebieden waar Arriva rijdt. Dat het lettertype nog niet overal in de reisinformatie zijn intrede heeft gedaan, ligt ook aan opdrachtgevers. Zo zijn sommige vervoerbedrijven gebonden aan een voorgeschreven huisstijl. Zelf overstappen op het lettertype Frutiger is dan niet mogelijk omdat er iets anders is voorgeschreven.
Maar we zien dit lettertype niet enkel terug in de reisinformatie, in de breedste zin van het woord. Ook de hulpdiensten maken er gebruik van. De teksten op brandweerwagens en ambulances zijn ook in dit lettertype uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor voertuigen van de reddingsbrigade en groene wagens van de veiligheidsregio. Zelfs op voertuigen van de politie, dat in principe een eigen huisstijllettertype heeft, is Frutiger te vinden. Op de uniformen van handhavers is Frutiger ook prominent te vinden.
Frutiger is een behoorlijk populair lettertype en inmiddels al 50 jaar oud. Het lettertype werd ontworpen door Adrian Frutiger. Deze Zwitserse letterontwerper kreeg begin jaren ’70 de opdracht om een lettertype te ontwerpen voor de bewegwijzering van luchthaven Charles de Gaulle. Frutiger koos ervoor om een nieuw lettertype te ontwerpen, gebaseerd op Univers, eveneens van zijn hand, en het oudere Gill Sans van ontwerper Eric Gill. Het lettertype moest namelijk goed leesbaar zijn vanaf diverse afstanden en vanuit verschillende hoeken. Door de karakteristieke lettervormen, met duidelijke stokken en openingen, is het doel meer dan geslaagd. In 1975 werd het lettertype, toen nog Roissy genoemd, in gebruik genomen.
Een jaar later werd het lettertype opgenomen in de catalogussen van Linotype en Stempel AG. Hierdoor kwam het lettertype op de markt en was het commercieel beschikbaar, waardoor iedereen er in theorie gebruik van kon maken. Zodoende kwam het lettertype, dat sindsdien Frutiger heet, onder andere terecht op de bewegwijzering en verkeersborden in Zwitserland. Het grootste bereik werd in 2002 gerealiseerd; Frutiger wordt gebruikt als lettertype op de bankbiljetten van de euro. Een veilige, goed leesbare keuze.
